Analyse gedichten

1. Afscheid- Adriaan Morriën
uit Het gebruik van een wandspiegel

Zul je voorzichtig zijn?  

Ik weet wel dat je maar een  
boodschap doet  
hier om de hoek  
en dat je niet gekleed bent voor  
een lange reis.  

Je kus is licht,  
je blik gerust  
en vredig zijn je hand en voet.  

Maar achter deze hoek  
een werelddeel,  
achter dit ogenblik  
een zee van tijd.  

Zul je voorzichtig zijn? 

Wanneer we de eerste zin lezen, associëren we deze met wat een ouder tegen zijn klein kind zegt. Het lijkt dus te gaan om een bezorgde vraag zoals 'Heb je je wel warm aangekleed?' of 'Niet vergeten nooit met vreemden mee te gaan!'. Maar als snel zien we dat de aangesprokene geen kind kan zijn. Een kind gaat geen boodschap om de hoek doen of een lange reis maken. We beginnen door te krijgen dat het twee oudere geliefden zijn die elkaar ten afscheid kussen.

In de derde strofe staat de manier waarop er afscheid genomen wordt centraal, dit gebeurt op een rustige en kalme manier. Dan gaat de dichter over naar een beschrijving van wat er zich achter de hoek kan bevinden. Dit zorgt voor een contrast aangezien in de voorgaande strofe de kalmte aanwezig was en nu het onbekende en het avontuur naar voren komt. Hij maakt duidelijk dat de wereld groot is en dat om de hoek gaan een deel is van dit groter geheel. Met elke stap die je meer zet bevindt je je steeds verder van huis. 

De dichter eindigt met dezelfde zin waarmee hij begonnen was en vraagt de geliefde om gewoon veilig terug thuis te komen. Je weet immers nooit wat er kan gebeuren als je alledaagse dingen doet in deze grote wereld en daarom neemt hij afscheid.

Ik heb gekozen voor deze foto omdat ik vind dat door de donkere tinten het onderliggend gevoel van het gedicht meer naar voren komt. Op het eerste zicht lijkt het gedicht te gaan over een simpele kus die wordt gegeven omdat men achter de hoek boodschappen gaat doen maar er wordt wel degelijk afscheid genomen. Men weet niet wat er onderweg kan gebeuren en dat verklaart het donkere van de foto. 

Voor mij verklaart de gedaante op de foto die wegstapt van de camera, het afscheid dat net genomen is geweest tussen deze twee geliefden. 

Bron: Behanc, https://www.behance.net/gallery/569167/A-Tribute-to-Film-Noir, Hunter, A., laatst geraadpleegd op 15/03/2015.

2.Hoor eens ik haat je - Igmar Heytze

uit Sta op en wankel

Hoor eens ik haat je,

ik schreef dat je lief was en licht -

en nog wat onzin over je gezicht

maar nu haat ik je, god wat haat ik je.

Die neus, dat hoofd, die paardenbek,

die ogen en die gierennek

dat kraagje en dat bloemkooloor

met al je slierten haar er voor.

Hoor eens ik wou graag zijn

jou, maar het kon niet zijn,

het licht is uit, ik zie je alsnog

zoals je werkelijk bent.

O ja, ik haat je,

ik haat je zo vreselijk,

ik wou het helemaal niet zeggen -

maar ik moest het even kwijt. 

De eerste zin van het gedicht duidt aan dat de dichter geen blad voor de mond neemt. Ze maakt onmiddelijk haar boodschap duidelijk. In de eerste strofe komen we te weten dat ze het heeft tegen haar ex-geliefde. De liefde is voorbij en is omgeslagen in het omgekeerde, namelijk haat. 

In de tweede strofe beschrijft ze het uiterlijk van de man, op een beledigende manier. Het gescheld gaat maar door terwijl er beschreven wordt hoe lelijk ze hem wel niet vindt. 

Na zo een intense opsomming van dingen die ze haat aan hem, ondervinden we een contrast met de derde strofe. Plots verandert de toon en stopt de woede-aanval. Misschien denkt ze dan terug aan mooie herinneringen of momenten van de relatie waardoor ze toegeeft dat ze het wel spijtig vindt dat het niet werkte. De twee laatste regels vormen een paradox: ze 'ziet' hem, hoewel het donker is. Door de laatste regel komen we te weten wat er mis is gegaan, namelijk ze heeft zijn ware aard ontdekt.

In de laatste strofe benadrukt de dichter alsnog de boodschap. Met de laatste twee regels legt ze uit dat ze het niet wou zeggen tegen de persoon zelf, maar dat ze het toch ergens kwijt moest. Dit doet ze door er een gedicht van te maken. Hiermee wilt ze ook het doel van schrijven duidelijk maken: iets kwijt kunnen door te schrijven, iets van je af kunnen schrijven.

Dit gedicht is een parodie op het gedicht van Herman Gorter genaamd 'Zie je ik hou van je'. 

Voor mij is de foto een geillustreerde betekenis van het Engels gezegde 'to see someone's true colors'. Omdat we in de reflectie van de ogen van de dame de ware kleuren kunnen zien van de ander. In het gedicht wordt er gesproken over dat ze de werkelijke persoon heeft ontdekt, hoe de persoon echt is. Ik vind dat dit het belangrijkste is uit het gedicht omdat dit de rede kan zijn voor alle haat die ze heeft.


Bron: Deviant Art, http://fizzbomb.deviantart.com/art/Seeing-the-true-colours-2114030, laatst geraadpleegd op 15/03/2015.

3.Men moet - Toon Tellegen

uit Minuscule oorlogen

Men moet altijd enigszins verdrietig zijn, 

anders is men verloren, 

maar men moet wel een beetje verloren zijn - 

van het reddeloze soort - 

anders zou men alleen maar gelukkig zijn, 

toch moet men ook gelukkig zijn, 

zo maar gelukkig kunnen zijn, 

in alle staten van geluk, 

anders zou men maar verdrietig zijn, 

enigszins verdrietig 

altijd. 

De openingszin brengt een verrassende mededeling met zich mee. Waar de meeste mensen het verdriet mijden, stelt de dichter dat men altijd enigszins verdrietig moet zijn. We moeten het verdriet toelaten om zo erger te voorkomen: 'anders is men verloren'.

Maar ook dit verloren zijn mogen we niet ontwijken volgens hem. De derde emotie is gelukkig zijn, waardoor we een beeld krijgen dat deze drie emoties de belangrijkste zijn en gelijkwaardig. 

Als we niet gelukkig zijn, dan zouden we maar verdrietig zijn. De dichter eindigt weer met de emotie 'het verdriet' waardoor er een cirkelgang in het gedicht te zien is. Hoewel het lijkt dat we terug bij begins af aan zijn gekomen, is er nu een zekere troost aanwezig. De boodschap is nu: 'je kunt beter maar een beetje verdrietig zijn, anders ben je verdrietig'.

Voor mij geeft de afbeelding de wisselwerking tussen de emoties weer. Je kan niet gelukkig zijn zonder ooit verdrietig geweest te zijn. Omgekeerd: men kan niet verdrietig blijven voor de rest van het leven maar goede tijden komen eraan waardoor je gelukkig gaat worden. 

Met het gedicht probeert de dichter de pijn van verdriet te relativeren en dat vind ik ook terug in de afbeelding. 

Bron: Wikje, http://joyfulnihilism.wikia.com/wiki/File:Happy_sad_face.jpg, laatst geraadpleegd op 15/03/2015.

4. Insomnia - J.C. Bloem

uit Verzamelde gedichten

Denkend aan de dood kan ik niet slapen,

En niet slapend denk ik aan de dood,

En het leven vliedt gelijk het vlood,

En elk zijn is tot niet zijn geschapen.

Hoe onmachtig klinkt het schriel 'te wapen',

Waar de levenswil ten strijd mee noodt,

Naast der doodsklaroenen schrille stoot,

Die de grijsaards oproept met de knapen.

Evenals een vrouw, die eens zich gaf,

Baren moet, of ze al dan niet wil baren,

Want het kind is groeiende in haar schoot,

Is elk wezen zwanger van de dood,

En het voorbestemde doel van 't paren

Is niet minder dan de wieg het graf.

De eerste twee regels vormen samen een chiasme. Het doel is om extra nadruk te leggen op de vicieuze cirkel waarin de persoon vastzit: doordat hij niet slaapt, moet hij aan de dood denken. Maar doordat hij aan de dood blijft denken, kan hij niet in slaap vallen. Hierdoor krijgen we onmiddelijk een verklaring voor de titel, namelijk dat de persoon lijdt aan slapeloosheid.

In de tweede strofe maakt hij duidelijk dat volgens hem het leven zinloos is zolang de dood bestaat. Het leven is dan een voortdurende strijd. De 'levenswil' kan niets anders dan strijden. Het gevecht is vanaf het begin al een ongelijke strijd. Het leven heeft een 'schriel "te wapen" aan, terwijl de dood echte klaroenen heeft.

De derde strofe begint hij met een vergelijking. Hij stelt dat de vrouw niet te kiezen heeft of ze het kind al dan niet wilt baren. Het leven is een kracht waar de mens geen vat op heeft. Dit hangt samen met de zin 'is elk wezen zwanger van de dood'. De dood is ook een natuurkracht waar niet aan te ontkomen is, zoals zwanger zijn. Hij stelt hier de wieg gelijk aan het graf.

De foto stelt de slapeloze nachten voor die de dichter meemaakt. De persoon onder het bed stelt de dood voor die op de loer ligt. Klaar om toe te slaan, omdat de dood onvoorspelbaar is. De dood kan komen op onverwachte momenten en iedereen maakt het mee.

Bron: Tumblr, https://www.tumblr.com/tagged/insomnia, laatst geraardpleegd op 15/03/2015.

5. Remedie - Harmen Wind

uit Plaatselijke tijd

Tegen de angst. Al wat ik schrijf 

weerstaat mijn wanhoop, elke zin 

waaraan ik ademloos begin 

jaagt mij de stuipen van het lijf. 

Want op papier ben ik niet bang. 

Hier gelden vastgestelde wetten 

die mij uit razernij ontzetten 

en redden van de ondergang. 

Kunst zet het leven naar zijn hand, 

brengt het terug tot dunne lijnen 

die zich, tegen verval bestand, 

tot het verstilde beeld verfijnen 

van windfiguren in wit zand 

waarin ik veilig kan verdwijnen. 

De titel betekent genezing. In de eerste stofe komen we te weten voor wat er een genezing gevonden moet worden, namelijk de angst en wanhoop. 

De tweede strofe geeft een verklaring: schrijven geeft hem een veilig gevoel door de 'vastgestelde wetten' die hiermee gepaard gaan. hij gaat zelfs verder en verklaart dat het hem redt van de ondergang. Hiermee is het duidelijk hoe een grote angst hij wel niet heeft.

In de derde strofe legt hij uit hoe belangrijk kunst is. Het is iets dat eindeloos kan blijven bestaan en dus een veilig gevoel geeft omdat het iets stabiel is. Met de laatste zin maakt hij nog eens duidelijk dat hij wegvlucht in de kunst en het schrijven. 

Op de foto zien we een vleugel die twee mensen omarmt. De betekenis van 'iemand onder zijn vleugels nemen' vind ik dat hier benadruk moet worden. Dit komt omdat het een directe link met het gedicht vormt. De dichter gaat op zoek naar een veilig plaats waar hij naartoe kan vluchten als hij bang is of te wanhopig. De vleugel die op de foto te zien is, staat symbool voor het veilig gevoel waarnaar hij op zoek is.

Bron: Tumblr, https://www.tumblr.com/tagged/feeling-safe, laatst geraadpleegd op 16/03/2015.